Klocek Podróżnik

Kuba, nazywana często „Perłą Karaibów”, uważana jest za najpiękniejszą z karaibskich wysp. Najczęściej kojarzy się ze starymi samochodami, wyśmienitym rumem, cygarami i uroczymi plażami. Największa wyspa Karaibów ma jednak znacznie więcej do zaoferowania, o czym właśnie zamierzamy się przekonać. Podróż dookoła wyspy rozpoczynamy z nadmorskiej miejscowości Guardalavaca i również w niej zamierzamy ją zakończyć.
Pierwszym miastem na naszej drodze jest Holguin. Po raz pierwszy zagłębiamy się w kubański styl życia. Niby gwarnie i hektycznie, ale z umiarem i na luzie. Po ulicach jeżdżą antyczne automobile, obok nas przechodzą uśmiechnięci, przyjaźni ludzie i otaczają nas niekończące się wibracje falujących w powietrzu dźwięków muzyki. Kuba jest muzyką! Odnoszę wrażenie, że na wyspie jest grane, śpiewane i tańczone na każdym kroku i przy każdej nadającej się okazji. Taki „Cuba feeling” towarzyszyć nam będzie już do końca podroży.

Przechodzimy przez miejski park, w którym odbywa się dziecięcy konkurs piosenkarski, przy ulicach i skwerach zauważam grające i śpiewające zespoły muzyczne, a przechodząc przez skrzyżowanie Maceo i Arias odkrywam klub "Peña del Tango Carlos Gardel", założony przez 4 kubańskich wielbicieli tanga, argentyńskiego kompozytora i wykonawcy "Criollo Zorzal".

W niewielkim pomieszczeniu klubu zbudowano malutką scenę i ustawiono stare, kinowe krzesła. Kiedy muzycy spostrzegają wchodzących do środka gości, natychmiast rozpoczynają przedstawienie. Wykonywane na żywo Tango, interpretowane z odrobiną kubańskiego charakteru, przykuwa zarówno mnie jak i moich ludzi do krzeseł i naprawdę szkoda, że nie możemy zostać dłużej.

Santiago de Cuba to drugie, co do wielkości miasto kraju, dawna stolica Kuby i jedna z pierwszych osad założonych na Karaibach. Mimo że świetność i sławę odebrała miastu Hawana, Santiago de Cuba ciągle pozostaje stolicą rumu.
W 1862 roku „Don“ Facundo Bacardí Massó założył w mieście gorzelnię Bacardí & Co. Po rewolucji kubańskiej z 1959 roku, rodzina Bacardí została wraz z innymi 380 kubańskimi właścicielami wielkich przedsiębiorstw, wywłaszczona. Większa część rodziny wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Przedsiębiorstwo zawczasu otworzyło nowe gorzelnie i przeniosło tajne receptury destylacji oraz zastrzegło znak i nazwę firmy za granicą. Dzięki temu kontynuowano produkcję na Bahamach. Niestety produkowany obecnie przez Bacardí tradycyjny biały rum, różni się od destylowanego wcześniej na Kubie. Natomiast w pierwotnej gorzelni w Santiago de Cuba produkowany jest ten sam wyśmienity rum, jaki Bacardí destylował przed rewolucją. Sprzedawany jest jednak pod inną nazwą handlową, jako "Ron Caney".

Santiago po odrestaurowaniu promieniuje nowym blaskiem, ale w dalszym ciągu ukazuje wiele reliktów kubańskiej rewolucji. Podobnie jak Bayamo, tak i Santiago nazywane jest "kolebką rewolucji". Plac Parque Céspedes w centrum miasta jest miejscem spotkań zarówno turystów jak i lokalnych Santiagueros. Na samym placu i w bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się wiele słynnych zabytków. Miedzy innymi Katedra Miejska oraz zbudowany w stylu kolonialnym ratusz. W 1959 roku z ratuszowego balkonu Fidel Castro ogłosił zwycięstwo rewolucji kubańskiej.

Przy placu Parque Cespedes znajduje się również najstarszy budynek na wyspie. Casa Diego Velazquez został zbudowany w stylu Mudejar dla pierwszego gubernatora Kuby w latach 1516-1522. Styl Mudejar rozwinął się z połączenia elementów islamskich i chrześcijańskich.

Aleja Avenida Manduley leży poza centrum miasta. Wcześniej była tu najbogatsza dzielnica Santiago. Do dziś można podziwiać w niej stare, piękne wille. Niektóre są puste i zdewastowane, inne doczekały się remontu i mieszczą rozmaite instytucje państwowe.

Kojarzenie Kuby ze starymi samochodami jest całkowicie uzasadnione. Rzeczywiście wiekowe pojazdy należą do krajobrazu wyspy i zachwycają wszystkich wielbicieli zabytkowych automobilów.

Również asocjacja wyspy z wyśmienitym rumem i wspaniałą muzyką ma swoje potwierdzenie w rzeczywistości.

Za pierwowzór mojito uważa się napój pity przez angielskiego korsarza, kapitana Drake'a. Zwykł on pijać tafię – alkohol uzyskiwany z trzciny cukrowej, z dodatkiem soku z cytryny i mięty. Moment, w którym tafię zastąpił rum, to narodziny prawdziwego mojito.

W Santiago znajdują się liczne puby i lokale, w których od południa, aż do rana występują lokalne zespoły muzyczne. Najpopularniejszym pubem w mieście jest La Casa de la Trova.

Popularny jest także La Casa de las Traditiones, w którym grana, śpiewana i tańczona jest muzyka Salsa. Pochodzący od niej taniec rozwinął się szczególnie na Kubie i w Ameryce Łacińskiej.

Salsa w języku hiszpańskim odnosi się do sosu lub smaku. Oznacza również aromatyczne i pikantne doznania. Salsa łączy różne rodzaje muzyki, podobnie jak taniec łączy kroki wielu innych tańców i w obu przypadkach doznania są pikantne i gorące.

Santiago jest silnie zróżnicowane etnicznie, ale najliczniejsi w populacji miasta są Haitańczycy. Właśnie z Haiti pochodzi znana w mieście „czarownica Voodoo” o imieniu Omara. Zajmuje się wróżeniem, produkowaniem czarodziejskich nalewek i magicznej medycyny. Omara ma potężny głos i wspaniale śpiewa, obwieszczając wróżby i przepowiednie.

Spacerując ulicami Santiago znajduję drukarnię i postanawiam wejść do środka. Drukarnia jest prawdziwym reliktem sprzed wielu lat. Pracuje się w niej ciągle na starych, przedwojennych maszynach. Wszystkie prace przygotowawcze odbywają się ręcznie i tylko sam druk wykonują urządzenia. Dzięki temu zapoznaję się w zrozumiały sposób z procesem powstawania książki. To na wypadek, jeśli zechciałbym wydać książkę ze swoimi przygodami. 😉

Twierdza Castillo de San Pedro de la Roca (potocznie zwana Castillo del Morro) została wzniesiona na początku XVII wieku. W 1662 roku twierdzę zniszczyły angielskie wojska, jednak w 1710 została odbudowana. Budowla charakteryzuje się skomplikowanym układem mostów zwodzonych, fos, przejść i schodów, a w podziemiach ciągną się lochy.

W niewielkiej miejscowości Palma Soriano turyści bywają rzadko. Ten fakt daje nam możliwość zaobserwowania niezafałszowanego, normalnego życia Kubańczyków.

Na Kubie istnieją dwa rodzaje walut. Peseta kubańska (Peso cubano), za którą właściwie nie można kupić czegokolwiek, ponieważ towary są reglamentowane i dostępne wyłącznie na kartki oraz Peseta wymienialna (Peso convertible), która nie jest uznana jako waluta międzynarodowa i nie otrzymała międzynarodowego kodu.
Pomiędzy 1993-2004 kubańska waluta była podzielona na rodzimą pesetę oraz amerykańskiego dolara. Waluta amerykańska pozwalała na kupno luksusowych dóbr konsumpcyjnych oraz była szeroko używana przez turystów odwiedzających Kubę.
Aby zredukować niekorzystny wpływ sankcji gospodarczych nałożonych przez rząd Stanów Zjednoczonych, w 2004 roku kubański rząd wprowadził w obrót nową walutę. Jest ona traktowana i używana na równi w stosunku do dolara. Za tą walutę można kupić prawie wszystko w specjalnych sklepach – podobnie jak kiedyś w Polsce, w sklepach Pewexu.

Pomimo ustroju socjalistycznego, na Kubie zezwolony jest drobny handel prywatny. Najczęściej na werandach domów lub niewielkich straganach, sprzedawane są za Pesetę wymienialną produkty z własnej uprawy lub hodowli.

Kubańscy rolnicy skarżą się na brak nawozów i maszyn, jak również na biurokrację w departamencie rolnictwa. Ma to oczywiście o tyle dobrą stronę, że na wyspie istnieje jeszcze w pełni ekologiczna uprawa. Z drugiej strony jednak Kuba musi importować 75 procent potrzebnej żywności.

Od 2017 Kuba zamierza uprawiać genetycznie zmienioną kukurydzę i soję. Również słodki ziemniak (Wilec ziemniaczany) oraz pomidory, zostały już przez kubańskie centrum do spraw techniki genetycznej i technologii żywności zmodyfikowane.

Bayamo ze względu na swoje zasługi historyczne i kulturowe, uważane jest za "kolebkę narodu kubańskiego". Miasto zostało założone w 1513 jako Villa de San Salvador i jest obok Baracoa drugą najstarszą osadą zbudowaną przez hiszpańskich konkwistadorów na Kubie.
W 1868 roku, podczas wojny o niepodległość, miała tu miejsce bitwa pod Bayamo. W rok później rebelianci spalili miasto, aby nie dostało się w ręce wroga, a jeden z uczestników użył tematu bitwy pod Bayamo do swojej piosenki zatytułowanej La Bayamesa. Od 1902 roku jest ona hymnem państwowym Kuby.

Pomimo, że ogień zniszczył prawie całe miasto, samo centrum ocalało i dzięki temu drugi najstarszy kościół na Kubie – katedra Del Santisimo Salvador de Bayamo y Manzanillo zachował się aż do dzisiaj.

Na północnym wybrzeżu ciągnie się ponad dwudziestokilometrowa, biała, piaszczysta plaża – Santa Lucía. Wabi swoją pierwotną naturą oraz wspaniałą rafą koralową. W odróżnieniu od innych znanych kubańskich miejscowości wypoczynkowych, Santa Lucía nie jest do przesady oblężona przez turystów i stanowi doskonałe miejsce na krótką przerwę podczas zwiedzania wyspy.

Camagüey (Puerto Príncipe) to trzecie, co do wielkości miasto na Kubie. Ma ono wielkie znaczenie historyczne i kulturowe, a jego zabytkowe centrum wpisano na listę UNESCO.
Camagüey chętnie zamieszkiwane przez pisarzy i artystów, posiada niepowtarzalny klimat i wyjątkową architekturę kolonialną.

Z miastem związana jest światowej sławy rzeźbiarka i malarka Señora Martha Jiménez. Jej pracownia i galeria znajdują się przy Plaza del Carmen. Przed galerią ustawione są posagi jej autorstwa, przedstawiające kilku znanych i szanowanych w dzielnicy osób: mleczarza, siedzącego na ławce przy codziennej prasie Señor'a Subiran'a oraz czterech sąsiadek, które codziennie siadały przed domem i plotkowały. W czasie powstawania pomników jedna z czterech sąsiadek zmarła, dlatego dzieło składa się z czterech krzeseł i tylko trzech siedzących na nich postaci.

Jako jedyny żyjący spośród uwiecznionych w rzeźbie postaci, Señor Subiran każdego dnia czyta gazetę, siedząc obok własnego pomnika.

Sadzonki trzciny cukrowej przywiezione podczas drugiej wyprawy na Kubę przez Krzysztofa Kolumba, przyjęły się bardzo dobrze w tutejszym klimacie. Tam, gdzie jest produkcja cukru, tam jest również melasa, a to już między innymi pierwszy krok do produkcji rumu. Na Kubie wytwarzane są wspaniałe gatunki tego alkoholowego specjału i uważane za jedne z najlepszych w świecie.

Miasto Trinidad było aż do XIX wieku jedną z najważniejszych metropolii cukrowych na wyspie. W czasie największego rozkwitu działały w jego obrębie 43 cukrownie i pracowało tysiące niewolników.
W Valle de los Ingenios (Dolina Cukrowa) zachowały się dawne rezydencje plantatorów. Jedną z najokazalszych jest zbudowany w 1816 roku pałac Manaca Iznaga oraz pobliska, czterdziestopięciometrowa dzwonnica.

Z wieży widać cały teren byłej plantacji. Dzwon oznajmiał początek i koniec pracy niewolników, jak również czas modlitwy. Bicie dzwonu oznaczało także pożar lub ucieczkę niewolników. Po wzniesieniu była to najwyższa budowla na Kubie i nadal pozostaje najwyższą spośród wybudowanych wież tego rodzaju.

Trinidad zostało założone w 1514 roku i jest po Baracoa i Bayamo, trzecią najstarszą osadą na wyspie. Miasto jest prawdziwym klejnotem architektury kolonialnej. Zachowało swój tradycyjny charakter i dzięki wsparciu UNESCO jest odrestaurowane, barwne, wręcz bajeczne.

Cienfuegos słynie z odrestaurowanej architektury kolonialnej i często nazywane jest Perłą Południa. Zabytki starówki znajdują się rownież na liście UNESCO.

Club Cienfuegos został otwarty w 1920 roku pod nazwą Cienfuegos Yacht Club. Zaprojektowany przez architekta Pablo Donato Carbonell'ego, który był autorem wielu znaczących budynków miasta.

Palacio de Valle jest zabytkową willą zaprojektowaną w większości w stylu mauretańskim. Budowla została wzniesiona w latach 1913-1917 przez jednego z najbogatszych kubańskich kupców, jednak w trakcie budowy odsprzedana zamożnemu obszarnikowi, który z kolei dokończył jej konstrukcję. Obecnie w Palacio de Valle znajduje się ekskluzywny hotel i restauracja.

Docieramy do stolicy. Hawana to największe miasto oraz port na całych Karaibach. Założone około 1515 roku na południowym wybrzeżu wyspy, ale w 1519 przeniesione na obecne miejsce. Pomimo wielu napadów angielskich, francuskich i holenderskich piratów miasto szybko się rozwijało i stało się głównym hiszpańskim portem w Nowym Świecie.

Wejścia do portu w Hawanie broniły niegdyś 2 forty. Po zachodniej stronie mniejszy San Salvador de la Punta oraz po wschodniej Castillo de los Tres Reyes del Morro. Długo uważano, że Castillo de los Tres Reyes del Morro jest nie do zdobycia. Jednak w 1762, jego załoga została zmuszona do poddania się po dwumiesięcznym oblężeniu w czasie wojny siedmioletniej. Wcześniej kompleks został poważnie uszkodzony przez ciągły ostrzał i wybuch w składzie z prochem. Dzięki Pokojowemu Traktatowi Paryskiemu z 1763 roku, Hawana i jej fortyfikacje przeszły ponownie pod hiszpańskie panowanie i twierdza została odbudowana.
Zatonięcie w 1898 w hawańskim porcie pancernika USS Maine (prawdopodobnie w wyniku wybuchu kotła) stało się pretekstem do wybuchu wojny amerykańsko-hiszpańskiej, w wyniku której cała Kuba przeszła pod amerykańską okupację. W 1902 Hawana została stolicą Republiki Kuby, a w 1959 zajęta przez rewolucyjne oddziały Fidela Castro.

Słynnym miejscem w stolicy jest Cementerio Cristóbal Colón. Jest to cmentarz katolicki o powierzchni około 56 hektarów, na którym znajduje się ponad 53 tysiące grobowców, mauzoleów i kaplic. Na cmentarzu spoczywa ponad milion zmarłych, spośród których jest 3 razy więcej biednych niż bogatych, jednak groby bogatych zajmują 98 procent całkowitej powierzchni cmentarza. Sieć dróg cmentarza obejmuje około 20 kilometrów. Ulice są oznaczane za pomocą liter i cyfr, a do odnalezienia grobów niezbędne są mapy.
Dla wielu kubańczyków cmentarz Cristóbal Colón jest nie tylko miejscem pamięci i pochówku, ale również miejscem pielgrzymek. Wraz z cmentarzem Saint Louis w Nowym Orleanie, uważany jest za najpiękniejszą nekropolię Nowego Świata i z tego powodu chętnie odwiedzany przez turystów.

Na cmentarzu pochowany jest również Ibrahim Ferrer Planas, jeden z najbardziej znanych kubańskich wokalistów ze słynnego zespołu Buena Vista Social Club.

Podczas zwiedzania Hawany, obligatoryjna jest rownież wizyta na Placu Rewolucji. Wyjątkowo popularne są znajdujące przy nim dwie budowle z metaloplastykami ściennymi, przedstawiającymi podobizny Fidel'a Castro i Che Guevara.

Przenosimy się do wspaniałej Starej Hawany, która przez bardzo długi czas pozostawała zaniedbywana. Dopiero po wpisaniu na listę zabytków UNESCO odzyskała swoje prawdziwe, urocze oblicze.

Na Plaza Vieja zauważam kilka wylegujących się beztrosko psów. Każdy z nich ma zawieszony na szyi „dowód osobisty” z własnym zdjęciem i informacją, że jest współlokatorem Muzeum, które się o niego troszczy. Okazuje się, że prawie 20 ulicznych psów znajduje się w Hawanie w bardzo uprzywilejowanej sytuacji. Schronienie znajdują pod schodami Muzeum Kowalstwa Artystycznego z jego pełnym przyzwoleniem. Dostają tam wyżywienie i opiekę, a „dowody osobiste” mają je chronić przed hyclami.

Centralnym punktem Starej Hawany jest Plac Katedralny ze stojącą przy nim Katedrą Krzysztofa Kolumba z XVII wieku. Wokół placu spotykamy wielu przebierańców pozujących do zdjęć z ogromnymi cygarami lub tańczących w rytmie muzyki Buena Vista Social Club.

Catedral de San Cristóbal lub Catedral Colón (Katedra Krzysztofa Kolumba) była pierwotnie poświęcona jako Katedra Niepokalanego Poczęcia. Posiada ciekawą fasadę z 2 asymetrycznymi wieżami. W 1796 roku otrzymała obecną nazwę na cześć Krzysztofa Kolumba, którego szczątki rzekomo pochowane były w niej aż do 1898 roku.

Z Hawaną ściśle związany jest słynny amerykański pisarz Ernest Hemingway. Na początku swojego pobytu na Kubie mieszkał i pisał w hotelu Ambos Mundos.

W kawiarni Cafe Taberna odbywają się regularnie koncerty popularnego zespołu muzycznego Buena Vista Social Club. Zespół składa się często z wiekowych i po części związanych z dawnym klubem, muzyków hawańskich, grających tradycyjną taneczną muzykę kubańską.
W kawiarni odbywa się właśnie próba. Maria ze swoim partnerem Benny'm przygotowują się na pokaz tańca podczas dzisiejszego, wieczornego przedstawienia.

Zdecydowana większość kubańskich rodzin zależna jest od zakupu produktów na przydział w systemie „libreta”, wprowadzonym w 1962 roku. Ten system określa dokładnie, w jakich ilościach i jak często można kupić towary na osobę. Większość z przydziałowych produktów rozprowadzana jest za pośrednictwem lokalnych sklepów nazwanych Bodegas. Mięso, drób lub ryby rozprowadzane są w innych odpowiednich sklepach mięsnych zwanych Carnicería.
Prowadzona przez Fidel'a Castro polityka gospodarcza doprowadziła również do zmierzchu świetności miasta. Poza starówką, w której dzięki UNESCO począwszy od lat 80-tych XX wieku prowadzone są prace renowacyjne, istnieje jeszcze ciągle Stara Hawana nieobjęta procesem rewitalizacji. To jednak nie jest powodem do ominięcia tej równie ciekawej części kubańskiej stolicy.

Wchodzimy do sklepu spożywczego Bodega, w którym towary wydawane są na kartki żywnościowe zwane Libreta de Abastecimiento lub krótko Libreta. Na półkach znajdujemy parę butelek z winem i olejem, jakieś produkty zbożowe, ryż, cukier, kilka cygar, figurkę Matki Boskiej i zdjęcie Raúl'a Castro (młodszego brata Fidel'a Castro).

Kapitol został zbudowany w 1929 roku i służył aż do 1959 roku jako siedziba parlamentu. Aktualnie jest restaurowany, a po zakończeniu prac nadal pozostanie siedzibą władz ustawodawczych.

Wieczorem wracamy do Cafe Taberna na koncert Buena Vista Social Club. Również i ja mam zaszczyt zagrać i zaśpiewać razem z tym światowej sławy zespołem. Spośród wielu pierwotnych muzyków grupy, pozostało jeszcze tylko kilku. Są to starsi panowie oraz jedna trochę młodsza dama, ciągle aktywni na scenie.

Dolinę Viñales wpisano w całości na listę UNESCO. Ogromne formacje skalne pasma Sierra de los Órganos nazywane są mogotami. Te potężne, samotne skały porośnięte bujną roślinnością, tworzą jeden z najpiękniejszych regionów na Karaibach. Dolina znajduje się w centrum historycznego regionu uprawy tytoniu i właśnie tu, wśród plantacji, które wraz z mogotami tworzą charakterystyczny krajobraz, można się dowiedzieć jak powstają słynne kubańskie cygara.

W jednym z gospodarstw, farmer zapoznaje nas z procesem powstawania cygara.
– Najpierw wybiera mieszankę mocno zwiniętych liści – tak zwaną wkładkę. Wkładka decyduje o smaku i mocy cygara.
– Z kolei zawija całość w tak zwany zawijacz. Jest to liść niepozwalający rozwinąć się wkładce i nadający kształt. Liście zawijacza muszą być mocne i elastyczne.
– Na koniec cygaro zostaje zawinięte w pokrywę lub owijacz. Jest to specjalnie wyselekcjonowany liść o wysokich walorach estetycznych, nadający odpowiedni wygląd.

Z Viñales wyruszamy w drogę powrotną przez nieomalże całą długość wyspy. W pobliżu Hawany znajduje się zbudowana w 1886 roku Finca Vigía. Była to posiadłość amerykańskiego autora wielu znanych powieści – Ernest'a Hemingway'a, w której spędził 20 lat swojego życia. Obecnie w Finca Vigía mieści się jego muzeum.

W ogrodzie znajduje wspaniały kwiat Caroliny. Robię sobie z niego atrakcyjny pióropusz i udając rdzennych mieszkańców Kuby – Indian Taino, natychmiast wstępuję na ścieżkę wojenną.

Zatrzymujemy się w Santa Clara. Tutaj, pod dowództwem Ernesto Che Guevara, odegrała się bitwa decydująca o przyszłych losach rewolucji kubańskiej. W 1997 roku przetransportowano z Boliwii zwłoki przywódcy Che Guevara i pochowano je w miejscu największego triumfu, w specjalnie na tą okazję wybudowanym Mauzoleum.

W pomieszczeniach pod pomnikiem znajduje się muzeum. Rodowity Argentyńczyk, Ernesto Rafael Guevara de la Serna był latynoamerykańskim rewolucjonistą, pisarzem, a z zawodu lekarzem. Był jednym z przywódców rewolucji kubańskiej. Od 1966 roku organizował oddziały partyzanckie w Boliwii. Tam został schwytany i stracony.

Sztucznie spiętrzony zalew Lago Hanabanilla znajduje się w środku malowniczych wzgórz Sierra del Escambray. Jest to główne ujęcie wody pitnej dla Santa Clara i Cienfuegos oraz popularny teren rekreacyjny. Jest to również doskonałe miejsce, aby zatrzymać się na noc podczas długiej podroży na wschód wyspy.

Po wyborowej “tułaczce” po Kubie osiągamy położoną nad brzegiem Oceanu Atlantyckiego, wypoczynkową miejscowość Guardalavaca. Znajdujemy w niej czas na retrospekcję i poukładanie wszystkich wrażeń.

Kuba jest wspaniała! Poznałem rozśpiewany i roztańczony naród. Przeżyłem bardzo skromnie żyjących, ale szczęśliwych ludzi – życzliwych i pogodnych. Ludzi, których radość przysłania trudy ich dnia codziennego.
Pobyt w tym kraju można porównać do podróży w czasie w przeszłość i jest to z pewnością również jeszcze jeden z powodów, dlaczego „Perła Karaibów” jest tak fascynująca.